Tục lệ cỗ cá Thái Đường

Nhân Tuần Văn hoá - Thể thao và Du lịch Thái Bình năm 2010, dân làng Tam Đường, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà đã dâng lên đền Trần 3 mâm cỗ cá để làm lễ cúng các vị tiên đế, các vua Trần và các hoàng hậu, công chúa. Đây là tấm lòng của nhân dân địa phương đối với các vị tiên đế nhà Trần và là bước đầu khôi phục một tục lệ - nét văn hoá ẩm thực của tiền nhân

Cỗ cá bắt nguồn từ tục giao hảo giữa hai làng Thái Đường (nay là Tam Đường) và Vân Đài. Hàng năm cứ đến ngày 15/2 âm lịch là ngày giỗ chị là Diệu Từ Ân công chúa ở làng Thái Đường– Tiến Đức (Hưng Hà), ngày 15/9 giỗ em là Diệu Từ Dong công chúa ở làng Vân Đài – Chí Hoà (Hưng Hà). Tiền lệ tình cảm chị em 2 làng Thái Đường và Vân Đài giao hảo “nhất niên nhị lệ – tháng 2 tháng 9”, “nhất Vãng – nhất Lai”. Lệ hai làng quy định trước khi về ăn giỗ, dân làng phải bình nghị những người không có tang tóc, bụi bặm mới được về ăn giỗ. Sáng ngày 15 giỗ chị là Diệu Từ Ân công chúa, dân làng Thái Đường tổ chức đội tế, lễ; (tế nam) đội phù giá khăn quàng áo đỏ, đai xanh thắt lưng, xà cạp bao chân, đi giầy, đầu đội nón chóp rứa khiêng kiệu, cờ, quạt, chiêng, trống, bát biểu, gươm đao; 4 nữ tỳ 4 cành phướn, 4 quạt đi sau kiệu, 4 lọng che kiệu, có người dịch loa để nhắc nhở mọi người và thông báo cho dân biết tục lệ. Đoàn rước đến địa điểm đã bố trí sẵn để đón đoàn Vân Đài lên ăn giỗ. Làng Thái Đường tổ chức 8 giáp, mỗi giáp làm 3 mâm cỗ đưa lên chùa thi cỗ. Có 3 giải: giải nhất 5 hào, giải nhì 3 hào, giải ba 2 hào. Thi xong vào tế lễ, tế lễ xong ra lấy cỗ về các giáp thụ lộc. Cách thức làm cỗ cá: Có 2 loại cỗ, cỗ đơn và cỗ kép.

Cỗ kép: Có 1 con cá trắm đen từ 3 vổ trở lên (mỗi vổ bằng chiều ngang 1 bàn tay khép vào), 4 con cá mè, mỗi con trên 1 kg. Cá xát muối rửa sạch rồi lại xát muối lại và treo lên 2 tiếng cho khô, sau đó ấn lá sung vào bụng cá cho căng như khi sống, lấy lá chuối hơ mềm gói cá lại cho thật thẳng rồi đặt vào phên rọ, không được để trật vẩy, gẫy vây, gẫy đuôi. Khi đun nước nóng già lên rồi mới đặt cá vào nồi; khi đặt cá vào nồi đốt một tuần hương đen to, dài; khi hết hương mới vớt cá ra, nắn ruỗi cá thật thẳng, để nguội giữ hình dáng cá như ban đầu. Cá trắm, chép, mè đều làm như vậy. Khi bầy cỗ thì cá trắm, cá chép, cá mè đặt trên gắng (bằng phên gỗ đóng đẹp), cắm hoa mẫu đơn vào miệng và mang cá, rải lá đinh lăng chung quanh. Cá trắm ở giữa, 4 cá mè ở 4 góc, bụng cá xuống dưới, lưng cá quay lên trên (không đặt cá nằm nghiêng), phủ vải điều lên trên.

Tầng dưới là 4 bát tàu đựng thịt lợn luộc thái phay bằng cái lược đặt ở 4 góc đỡ gắng đựng cá trắm ở trên. Tầng dưới còn có 2 đĩa giò lụa, mỗi đĩa 2 khoanh 4 lạng, 2 đĩa giò pha mỗi đĩa 2 khoanh 4 lạng, 1 đĩa 4 chả chìa có thịt rán, 1 đĩa nem 4 quả, 1 đĩa dưa hành, 1 bát mọc miến, 1 bát ninh 2 chân giò, 1 đĩa xôi.

Cỗ đơn: Gồm cá chép từ 3kg trở lên, 4 con cá mè từ 1kg trở lên. Cách làm và bầy cỗ cũng như cỗ kép, chỉ khác là không có cá trắm đen…

Tục lệ giao hảo hai làng hiện vẫn đang duy trì đều đặn hàng năm và vẫn lưu giữ một số nghi thức chính. Riêng cỗ cá là tục lệ đẹp và ý nghĩa đang được nhân dân địa phương khôi phục.